Para Penguasa Pajang – Mataram Menurut Babad Onje

Dalam kitab kuno; Punika Serat Sejarah Babad Onje, tersurat beberapa nama penguasa di Kasultanan Pajang dan Kasunanan Mataram.

Teks selengkapnya sebagai berikut:

Sasurude Kanjeng Sultan Pajang, ketampen dhateng Kiyai Agung Matawis, sasurude Kiyai Agung Metawis, ketampen dhateng Pangeran Sayidiyah Kemuning, nunten dhateng Pangeran Sayidiyah Krapyak nunten ketampen dhateng Kanjeng Sultan Kuwasa gugur ing Pandomasan.

Onje mantuk dhateng kotan kalihatus malih, kang jumeneng patih ingkang putra Kiyai Wiraguna, ingkang ibu Kiyai Wiraguna asal saking Onje, nunten dipunprentah tiyang dhusun dhateng Kiyai Wiraguna, sasurude Kiyai Wiraguna ketampen dhateng Pangeran Sukowati,

Lan sasurude Sultan ketampen dhateng Suhunan Plered. Kersane Suhunan anjenengaken banon dhateng kawula tengahan, kapundhutan damel kawula saleksa, aturing kawula tengahan boten nyanggi damel kawula saleksa. Lan pamenipun Kiyai Tumenggung Pangsangangan kalih Tumenggung Yudabangsa den pengkoni bumi tengahan lan dencacah, Onje kabukten kawula tigang lawe, dencacah kapanggih kawanatus, kalintir dalah tiyang Purbasari kinarya bantu dhateng kawula iya luwiyah.

Lan sasurude Kanjeng Suhunan sumare ing Tegalwangi. Ketampen dhateng kang putra kang jumeneng Suhunan Mangkurat Bumi Onje. Nunten ketampen dhateng putra kang jumeneng Suhunan Mas, seda ing Selong, ingkang madeg nata Kanjeng Pakubuwana, ingkang punika silep Kabupaten ing Onje.

Untuk memudahkan urutan penguasa yang ada di teks tersebut diatas maka dilengkapi dengan nama-nama yang sudah dikenal masyarakat (dengan huruf tebal) sbb:

Lan sasurude Kanjeng Sultan Pajang (Sultan Hadiwijaya), ketampen dhateng Kiyai Agung Metawis lan sasurude Kiyai Agung Metawis (Ki Ageng Pemanahan) ketampi dhateng Pangeran Sayidiyah Kemuning (Panembahan Senapati, Mataram). Nunten ketampen dhateng Pangeran Sayidiyah Krapyak (Raden Mas Jolang, Susuhunan Anyakrawati). Nunten ketampen dhateng Kanjeng Sultan Kuwasa (Raden Mas Jatmika, Sultan Agung) gugur ing padhomasan.

Onje mantuk dhateng kotan kalihatus malih, kang jumeneng patih ingkang putra Kiyai Wiraguna (Tumenggung Wiraguna), ingkang ibu Kiyai Wiraguna asal saking Onje, nunten dipun prentah tiyang dusun dhateng Kiyai Wiraguna. Sasurude Kiyai Wiraguna, ketampen dhateng Pangeran Sukowati.

Lan sasurude Sultan (Sultan Agung) ketampen dhateng Suhunan Plered (Raden Mas Sayyidin, Susuhunan Amangkurat I). Kersane Suhunan anjenengaken banon dhateng kawula tengahan, kapundhutan damel kawula saleksa lan pamanipun Kiyai Tumenggung Pangsengangan (Pasingsingan) kalih Tumenggung Yudabangsa den pengkoni bumi tengahan lan den cacah Onje kabukten kawula tigang lawe, den cacah kepanggih kawanatus. Kelintir tiyang Purbasari kinarya bantu dhateng kawula, iya luwiyan.

Lan sasurude kanjeng Suhunan Kang Sumare Ing Tegal Wangi (Susuhunan Amangkurat I), Ketampen dhateng kang putra kang jumeneng suhunan Mangkurat Bumi Onje (Raden Mas Rahmat, Susuhunan Amangkurat II) Nunten ketampen dhateng putra kang jumeneng Suhunan Mas, Seda Ing Selong (Raden Mas Sutikna, Susuhunan Amangkurat III), ingkang madeg nata Kanjeng Pakubuwana (Pangeran Puger) ingkang punika silep Kabupaten ing Onje.

Dari urutan nama dengan huruf tebal dapat disusun demikian:

  1. Kanjeng Sultan Pajang (Sultan Hadiwijaya), berkuasa di Pajang Tahun 1554 – 1582
  2. Kiyai Agung Metawis (Ki Ageng Pemanahan). Merintis berdirinya Mataram dari tahun 1556 dan meninggal tahun 1584
  3. Pangeran Sayidiyah Kemuning, Panembahan Seda Ing Jenar, meninggal di Kajenar, Kemuning (Panembahan Senapati, Mataram), Pendiri Kerajaan Mataram, berkuasa Tahun 1586 – 1601
  4. Pangeran Sayidiyah Krapyak (Raden Mas Jolang, Susuhunan Anyakrawati) – meninggal saat berburu kijang di wilayah Krapyak. Berkuasa Tahun 1601 – 1613
  5. Kanjeng Sultan Kuwasa (Raden Mas Jatmika, Sultan Agung Anyakrakusuma). Berkuasa Tahun 1613 – 1645
  6. Suhunan Plered (memindahkan pusat kerajaan ke wilayah Plered), dan akhirnya meninggal di wilayah Tegal maka diberi gelar Suhunan Kang Sumare Ing Tegal Wangi; (Raden Mas Sayyidin, Susuhunan Amangkurat I) memerintah tahun 1646 – 1677
  7. Suhunan Mangkurat Bumi Onje, Amangkurat yang menyerbu dan menguasai bumi Onje, Tengahan Ledhok, Slinga (Raden Mas Rahmat, Susuhunan Amangkurat II) menjadi raja mataram tahun 1677 – 1703
  8. Suhunan Mas, Seda Ing Selong, meninggal di Sailan, Ceylon (Raden Mas Sutikna, Susuhunan Amangkurat III), berkuasa tahun 1703 – 1705
  9. Kanjeng Pakubuwana (Raden Mas Darajat, Pakubuwana I, Sunan Ngalaga, Pangeran Puger) penguasa Mataram tahun 1704 – 1719

Mencermati urut-urutan penguasa di Pajang sampai Mataram, ternyata kitab kuno; Punika Serat Sejarah Babad Onje telah dengan cermat membuat data yang sesuai dengan catatan sejarah masa kini.

Yang menarik adalah pada teks:

Onje mantuk dhateng kotan kalihatus malih, kang jumeneng patih ingkang putra Kiyai Wiraguna, ingkang ibu Kiyai Wiraguna asal saking Onje, nunten dipun prentah tiyang dusun dhateng Kiyai Wiraguna. Sasurude Kiyai Wiraguna, ketampen dhateng Pangeran Sukowati.

Kiyai Wiraguna, ingkang ibu Kiyai Wiraguna asal saking Onje” menarik untuk diceritakan.

Bisa dibaca pada: Balada Tumenggung Wiraguna https://totoendargo.com/balada-tumenggung-wiraguna-tokoh-keturunan-onje-di-mataram-1/

.

Semoga bermanfaat

Salam

Toto Endargo

.

Tinggalkan Balasan

Alamat email Anda tidak akan dipublikasikan. Ruas yang wajib ditandai *